2.4K
Przepisy dotyczące zakazu cesji weszły w życie
Już 8 grudnia 2022r. weszła w życie nowelizacja tzw. ustawy anty-zatorowej (tj. ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych). Nowelizacja rozstrzyga dyskutowany od wielu miesięcy projekt dotyczący zniesienia zakazu cesji. Pomimo postulatów środowiska faktoringowego, ostateczny kształt regulacji nie obejmuje całkowitego zniesienia zakazu cesji, a jedynie bezskuteczność zastrzeżenia umownego wyłączającego albo ograniczającego prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności, w transakcjach asymetrycznych, pod warunkiem upływu terminu wymagalności. 8 grudnia zaczął obowiązywać dodany do ustawy art. 9a w brzmieniu:
Art. 9a. 1. W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca, zastrzeżenie umowne wyłączające albo ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności staje się bezskuteczne, jeżeli zapłata nie nastąpiła w terminie określonym w umowie, a jeżeli tego terminu w umowie nie określono – od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny.
O znaczenie nowelizacji zapytaliśmy specjalistę – adwokata Bartosza Nadrę z kancelarii Jaśkowiak Nadra Adwokaci sp.j. – zajmującego się na co dzień prawną obsługą podmiotów z branży finansowej, w tym zwłaszcza faktoringowej.
1. O zmianie dyskutowało się długo. Jak ocenia Pan jej ostateczny kształt?
Zmiana jest krokiem w dobrym kierunku. Ostateczna treść przepisu jest w mojej ocenie zachowawcza i ostrożna, jako że motywowana głównie aspektem zatorów płatniczych. Zmiana ta może ulżyć przedsiębiorcom w najbardziej skrajnych przypadkach nadużywania pozycji przez silniejszego dłużnika, pozwalając na sprzedaż wierzytelności, ale nie rozwiąże trwale problemu zatorów.
Cieszy natomiast uzasadnienie projektu, które co prawda jest krótkie, ale idzie dalej, dostrzegając to, że sam zakaz cesji może stanowić wyraz narzucenia określonych warunków przez podmiot ekonomicznie silniejszy, a nawet czyn nieuczciwej konkurencji albo nadużywanie pozycji dominującej. Poczytuję to jako dojrzałość środowiska biznesowego, prawnego jak i legislatora do debaty o ostatecznym zniesieniu zakazu cesji.
2. Czy następnym krokiem powinno być całkowite zniesienie zakazu cesji w transakcjach handlowych?
Zdecydowanie tak, to postulat PZF-u i środowiska faktoringowego popularyzowany od lat. Obecnie brak jest już jakichkolwiek przekonywujących argumentów przeciwko tej zmianie. Jeśli biznes przyzwyczai się do nowej regulacji, to kolejnym korkiem powinno być pełne zniesienie zakazu cesji w transakcjach handlowych.
3. Skąd tak wiele problemów związanych z ostatecznym brzmieniem przepisów?
Najwięcej problemów generują: warunkowa konstrukcja bezskuteczności klauzuli zakazu cesji, ograniczenie regulacji do transakcji asymetrycznych oraz trochę też przepisy przejściowe.
4. Jakie konkretnie problemy praktyczne dostrzega Pan w nowej regulacji?
Na pierwszy rzut oka widzę ich sporo, z racji wykonywanego zawodu może nawet zbyt wiele. Warunkowość cesji generuje dużą niepewność co do samego faktu cesji i momentu w którym ona nastąpi. Tworzy też problemy uboczne takie jak pilnowanie umów handlowych, wątpliwości co do momentu w którym faktor ujawnia swoją cesję albo jej skutek (od razu / po spełnieniu warunku). Powoduje to też wzmożoną potrzebę przyglądania się statusowi przedsiębiorców wśród uczestników transakcji handlowych. Wątpliwości budzi również niejasna relacja potencjalnego konfliktu co do terminu wymagalności (umowa vs faktura). Te z kolei wszystkie wątpliwości oznaczają brak możliwości bezpiecznego automatyzowania takich transakcji.
Kolejny aspekt to pewne znaki zapytania dotyczące stosowania przepisów przejściowych. Te przewidują bowiem, że do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Ja jestem bliższy interpretacji transakcji handlowej „per faktura” / „per zamówienie”, natomiast pojęcie transakcji handlowej i jest bardzo szerokie, prawie tak szerokie jak szerokie jest finansowanie faktoringowe (wg branż). Oznacza to, że różnie Sąd może ocenić pod kątem uznania za transakcję handlową: zamówienie z ramowej umowy dostawy towarów (faktura), płatność za etap wykonanych robót budowlanych (faktura), a jeszcze inaczej miesięczny ryczałt za najem koparki. Oczywiście każda z tych faktur wystawiona w oparciu o ramową umowę zawartą przed 8 grudnia br.
5. Czy w oparciu o nowe przepisy firmy faktoringowe mogą finansować takie wierzytelności tak samo jak każde inne?
W mojej ocenie nie. Faktoring z istoty swojej obejmuje finansowanie wierzytelności niewymagalnych i bezspornych, a tutaj mierzymy się z wierzytelnością której cesja jest warunkowa, a spełnienie warunku oznacza wymagalność, co czyni taką konstrukcję bliższą cesji zabezpieczającej / windykacji powierniczej, niż cesji globalnej z klasycznego faktoringu. Regulacja ta wymaga zatem specjalnego traktowania przez faktora, zarówno od strony prawnej, ryzyka, jak i produktu.
6. Co Pan zatem będzie rekomendował swoim klientom tj. firmom faktoringowym?
Rekomendacje dla klientów są indywidualne, szyte na miarę, znając profil danego faktora, w tym stosowane przez niego produkty, klientelę, apetyt na ryzyko. Ja zajmuję się bardziej prawem, może częściowo też ryzykiem transakcyjnym, ale w mojej ocenie nowelizacja kieruje produktowo bardziej w stronę produktu zabezpieczającego, niż klasycznego faktoringu, chyba że w formie hybrydy z cesją cichą. Aczkolwiek tutaj sami jesteśmy ciekawi w jakim kierunku pójdą produktowcy.
Zapis można wykorzystać bowiem tak do stworzenia produktu zabezpieczającego jak i regularnego faktoringu, tutaj bowiem ułożenie finansowania niewątpliwie musi wiązać się z dodatkowymi zabezpieczeniami, finansujemy wszakże wierzytelność istniejącą, ale warunkową pod kątem skutku cesji. Ci, którzy w faktoringu mocno stawiają na windykację, mogą myśleć tutaj o windykacji powierniczej takich wierzytelności.
7. Zatem nie będzie rewolucji?
W mojej ocenie nie. Branża finansowa lubi pewność, ta regulacja takowej nie gwarantuje. Być może pokaże jednak, kto na rynku ma większy apetyt na ryzyko i podejdzie do tematu odważniej produktowo. No i oczywiście będzie krokiem w kierunku całkowitego zniesienia zakazu cesji w transakcjach handlowych.
